HANDIG: Wat zijn potmeters en waar zijn ze voor?
Wat is een potmeter en welke mogelijkheden heb je er mee? Wij hebben enkele handige feiten met de potentiometer voor je op een rij gezet.
Vandaag gaan we een stukje de techniek in. Een potmeter, tevens bekend als de zogeheten potentiometer genoemd, is een instelbare weerstand waarvan de resistentie mechanisch gewijzigd kan worden. Je vindt ze in onder meer dimmers voor verlichting, volumeregelaars en ontvangers voor radio en tv. Heb je een nieuwe potmeter nodig voor een apparaat en wil je zelf het klusje klaren, lees dan even mee.
Potmeters hebben drie uitgangen, waarvan er twee verbonden zijn met een pad met een vaste resistentie. De derde uitgang is verbonden met een geleider die langs het pad loopt, waarna er elektrisch contact is met het betreffende deel. De potmeter is in feite een spanningsdeler.
De weerstandtoename
De potmeter komt in lineaire en logaritmische versies. De lineaire potmeter heeft een weerstandsbaan met een constante weerstand per lengte-eenheid. Hierdoor wordt uitgangsspanning geleverd die recht evenredig is met de hoekverdraaiing van de as ten opzicht van de beginpositie wanneer beide, buitenste aansluitingen verbonden zijn met een vaste spanning.
De logaritmische potmeter op diens beurt beschikt over een weerstandelement waarbij de weerstand tussen één van de uiteinden van de potentiometer en de loper een logaritmische functie is van de loopverdraaiing of -verplaatsing. Een potentiometer kan dan als variabele weerstand ingezet worden door het lopercontact met een van de andere contacten te verbinden.
Welke soorten potmeters?
Er bestaan twee soorten potmeters. Allereerst is er de schuifpotmeter, waarbij je de spanningsdeelfactor kunt instellen middels de lineaire beweging van een knop. Deze schuifpotmeter is leverbaar in lineaire en in logaritmische uitvoeringen.
De tweede, de instelpotmeter, is in staat bepaalde parameters van een apparaat te kalibreren. De afregeling wordt geregeld door een klein schroefje te verdraaien. Let wel, het apparaat moet meestal wel worden geopend om dit af te regelen.
Opbouw potentiometer
Potentiometer bestaan over het algemeen uit een weerstandsdraad, een laag koolstofcomposiet, en tot slot cemet of een geleidend plastic. Veel moderne potmeters bestaan uit cemet, omdat dit materiaal vrij stijlvast is en de weerstandswaarde langer zijn stabiliteit behoudt. Draadgewonden potmeters gebruik je overigens veelal in het geval er hogere vermogens aan de orde zijn.
Waar zijn potmeters voor?
De potentiometer wordt gebruikt in diverse video- en audioapparatuur, zoals het volume van de televisie, radio, audio mengpanelen, audio equalizers, automatisering, werktuigmachines en prijzige wetenschappelijke apparatuur.
Overigens zie je dat veel precisie-instellingen niet langer met potmeters worden gedaan, met dat deze digitaal worden geregeld. Denk aan een aanraakscherm met een decimaal toetsenbord op het display.